Στάδια ανάπτυξης του λόγου

Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας είναι μεγίστης σημασίας τόσο για το παιδί, όσο για την οικογένειά του. Η ομιλία και γενικότερα η επικοινωνία είναι αυτές που βοηθούν το παιδί να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις, διευκολύνει το παιχνίδι με τους συνομηλίκους, καθώς και την έκφραση των επιθυμιών, των αναγκών και των συναισθημάτων του. Το οικογενειακό πλαίσιο και τα ερεθίσματα που δέχεται το παιδί από αυτό είναι εκείνα που επηρεάζουν και συντελούν στη σωστή γλωσσική ανάπτυξη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εκδηλώνεται η επικοινωνιακή πρόθεση του παιδιού και διευρύνονται σταδιακά οι γλωσσικές του δεξιότητες, οι οποίες βασίζονται κατά κύριο λόγο στις σχέσεις αλληλεπίδρασης.

Τα αναπτυξιακά ορόσημα που παρουσιάζονται παρακάτω αντιστοιχούν απλώς στο μέσο όρο. Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και γι’ αυτό μπορεί να υπάρξει κάποια απόκλιση στις χρονικές περιόδους κατάκτησης των δεξιοτήτων που αναφέρονται. Αν η απόκλιση είναι μεγαλύτερη από έξι μήνες, τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε έγκαιρα σε έναν λογοθεραπευτή. Η πρώιμη παρέμβαση θα βοηθήσει να αποφευχθούν  δευτερογενείς συνέπειες, όπως χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, μειωμένη επικοινωνία, δυσκολία στην ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων  και μαθησιακές δυσκολίες.

Στάδια ανάπτυξης του λόγου

     Ηλικία 0-6 μηνών

• Χαμογελάει όταν του μιλάτε και παίζετε μαζί του
• Γουργουρίζει χρησιμοποιώντας διάφορες συλλαβές
• Αναγνωρίζει και ανταποκρίνεται στους ήχους
• Εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι
• Μιμείται ήχους
• Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει ανάγκες
• Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες

       Ηλικία 6-12 μηνών

• Καταλαβαίνει το «ναι» και το «όχι»
• Καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομά του
• Αναγνωρίζει λέξεις της καθημερινότητας (π.χ. κούπα, παπούτσι, χυμός)
• Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει
• Χρησιμοποιεί ήχους ακόμη και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή
• Ακούει όταν του μιλούν
• Παράγει μία ή περισσότερες λέξεις
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεων
• Κατανοεί απλές εντολές

Ηλικία 12-18 μηνών

• Χρησιμοποιεί πρότυπα επιτονισμού ενηλίκων
• Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία (νεολογισμοί)
• Ακολουθεί απλές εντολές
• Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις
• Συνδυάζει χειρονομίες και λόγο
• Κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί

 Ηλικία 19-24 μηνών

• Χρησιμοποιεί λέξεις πιο συχνά από νεολογισμούς
• Σχηματίζει φράσεις των 2 - 3 λέξεων
• Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες
• Χρησιμοποιεί κατάλληλο χρωματισμό στη φωνή για τις ερωτήσεις
• Απαντά στην ερώτηση "τι είναι αυτό;"
• Διασκεδάζει ακούγοντας ιστορίες
• Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος
• Κατονομάζει μερικά οικεία αντικείμενα
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις  

      Ηλικία 2-3 ετών

• Ο λόγος είναι καταληπτός κατά το ήμισυ
• Καταλαβαίνει το "ένα" και τα "πολλά"
• Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα
• Ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους
• Δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο ονομάζοντάς τις
• Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος
• Ακολουθεί απλές εντολές και απαντά στις απλές ερωτήσεις
• Απολαμβάνει να ακούει μικρές ιστορίες και τραγούδια
• Χρησιμοποιεί φράσεις 3-4 λέξεων, απλής δομής με Υποκείμενο-Ρήμα-Αντικείμενο
• Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 ως 900 ή περισσότερων λέξεων
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 ως 250 ή περισσότερων λέξεων (ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου)
• Καταλαβαίνει τα περισσότερα πράγματα από αυτά που του λέγονται
• Μιλάει με δυνατή φωνή
• Χρησιμοποιεί σωστά σύμφωνα σε αρχική θέση
• Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα

Ηλικία 3-4 ετών

• Κατανοεί τη λειτουργία των αντικειμένων
• Γίνεται κατανοητό κι από ανθρώπους που δεν το γνωρίζουν
• Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (σταματάω-ξεκινάω, μέσα-πάνω, μικρό-μεγάλο)
• Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη
• Ρωτάει και απαντάει σε απλές ερωτήσεις(ποιος, τι, πού, γιατί)
• Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις
• Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει συναισθήματα
• Χρησιμοποιεί 4 με 5 λέξεις στις προτάσεις
• Αναγνωρίζει αντικείμενα με το όνομά τους
• Χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και παρατηρεί
• Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πιο συχνά
• Έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος
• Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200-2000 λέξεων
• Έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο 800-1500 λέξεων
• Η γραμματική βελτιώνεται αν και κάποια λάθη επιμένουν
• Κατάλληλη χρήση του "είμαι" και "είναι" στις προτάσεις
• Βάζει 2 γεγονότα σε χρονολογική σειρά
• Συμμετέχει σε συζητήσεις
• Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και ρημάτων αορίστου

     Ηλικία 4-5 ετών

• Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών ως το
• Αναγνωρίζει 1 ως 3 χρώματα.
• Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων
• Έχει λεξιλόγιο έκφρασης 900 ως 2000 ή παραπάνω λέξεων
• Μετράει ως το 10 μηχανικά
• Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις
• Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 ως 8 λέξεων
• Απαντά σε ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη
• Ρωτά για ορισμούς λέξεων
• Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων
• Μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των συνεχών ηχητικών παραλείψεων και των υποκατάστατων
• Μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κλπ.
• Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία
• Δίνει προσοχή σε μια ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτή

 Ηλικία 5-6 ετών

• Ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα
• Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη
• Κάνει ερωτήσεις με το "πώς"
• Περιμένει τη σειρά του για να μιλήσει
• Μπορεί να ενώσει δύο προτάσεις με το «και»
• Μπορεί να κάνει ερώτηση, να προστάξει, να εκφράσει άρνηση
• Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις
• Χρησιμοποιεί πιο σύνθετες προτάσεις
• Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει παιδικά ποιηματάκια
• Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά
• Ονομάζει τα αντίθετα
• Ονομάζει διαδοχικά ημέρες της εβδομάδας
• Μετρά ως το 30 μηχανικά
• Χρησιμοποιεί τους γραμματικούς χρόνους μέλλοντα, αόριστο, ενεστώτα
• Μπορεί να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει χρονικές έννοιες, όπως «σήμερα», «αύριο», «χθες»
• Χρησιμοποιεί γύρω στις 2.200 λέξεις
• Μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία δίνοντας την αρχή – μέση – τέλος

      Ηλικία 6-7 ετών

• Αποκτά λογική σκέψη
• Εκφράζεται διαφορετικά στο γραπτό από τον προφορικό λόγο
• Μπορεί να προσαρμόσει τον τρόπο που μιλάει με βάση την ηλικία, το επίπεδο, τις γνώσεις, τη σχέση του με το συνομιλητή
• Ονομάζει γράμματα, αριθμούς και νομίσματα
• Τοποθετεί κατά σειρά αριθμούς
• Κατανοεί το "αριστερά" και το "δεξιά"
• Απασχολείται με συζητήσεις
• Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 20.000 λέξεων
• Χρησιμοποιεί προτάσεις μήκους 6 λέξεων περίπου
• Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου
• Απαγγέλει το αλφάβητο
• Μετρά ως το 100 μηχανικά